احساس ارزشمندی به معنای میزان ارزش و اهمیتی ست که برای خود قائل می شویم. این احساس بسیار مهم و حساس است و بخشی بنیادی از وجودمان را تشکیل می دهد. فردی که احساس ارزشمندی بالایی دارد، فعالیت های مثبت تر و موفق تری در زندگی خواهد داشت. در این مطلب به طور کامل با احساس خود ارزشمندی و روش های دستیابی به حس ارزشمندی و تقویت آن آشنا می شوید و به اهمیت این موضوع در زندگی پی میبرید. پس با ما همراه شوید.
معنی و مفهوم احساس ارزشمندی
همانطور که اشاره شد، احساس ارزشمندی به معنای میزان ارزش و اعتباری ست که فرد برای خود قائل است. مفاهیمی مانند اعتماد بنفس یا عزت نفس هم حول این محور تعریف می شوند.
احساس ارزشمندی از کجا منشا می گیرد؟
احساس ارزشمندی افراد از چیزهای مختلفی حاصل می شود. با این حال احساس ارزشمندی درونی ما از همان دوران کودکی شکل می گیرد. تعامل کودک با مادر و پدر در اوایل کودکی، می تواند بر احساس ارزشمندی او تأثیر بگذارد.
توی این پک فوق العاده، اعتماد به نفس و هنر نه گفتن رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! با اعتماد به نفست توی هر جمعی بدرخش اونم فقط توی 2 هفته!
کودکانی که مورد عشق و محبت قرار گیرند، با این طرز فکر بزرگ می شوند که بسیار شایسته و لایق هستند. اما کودکانی که مورد آزار و غفلت دیگران واقع شوند، با این طرز فکر بزرگ می شوند که لیاقت عشق و توجه را ندارند.
در حین بزرگ شدن و با گذشت زمان، احساس ارزشمندی را از تعاملات خود با دیگران می گیریم. به عنوان مثال شخصی که دوستان خوبی دارد و با دیگران روابط مثبتی دارد، احتمالاً احساس ارزشمندی عمیقی دارد. چنین افرادی معتقدند که محبوب و ارزشمند هستند.
۱۷ پیشنهاد ساده برای ایجاد اعتماد به نفس و عزت نفس در کمتر از 2 هفته!
عکس این اتفاق زمانی می افتد که کسی درگیر روابط مخرب شود. به عنوان مثال هر چه یک زن، بمدت طولانی تری در یک رابطه توهین آمیز بماند، به میزان بیشتری احساس ارزشمندی خود را از دست می دهد. اگر بطور مداوم به یک زن گفته شود که بی لیاقت، زشت و احمق است، آن را باور می کند و ارزش درونی خود را از دست می دهد.
همه ی ما بعنوان یک انسان، دوست داریم از سوی دیگران مورد عشق، احترام و خوش رفتاری قرار بگیریم. وقتی اطرافیان و محیط اطراف این موارد مثبت را به ما القا کنند، به خودباوری می رسیم. ما زمانی احساس ارزشمندی می کنیم که در محیطی که این حس را به ما القا کنند، رشد و پرورش پیدا کنیم.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
علاوه بر این باید توجه داشته باشید که احساس ارزشمندی باید درونی باشد و نباید تنها متکی به انسان ها و محیط اطراف مان باشد. اگر همه ی حس ارزشمندی بر فاکتورهای بیرونی بنا شود، به این فکر کنید که ممکن است یک روز شغل، خانه، دوستان و خانواده مان را از دست دهیم، در این زمان چه اتفاقی می افتد؟
اگر چنین باشد، احساس عزت نفس و ارزشمندی ما متزلزل خواهد بود و ممکن است به یکباره همه چیز را از دست بدهیم. بنابراین بهترین راه این است که یاد بگیریم نه بر اساس وقایع و متعلقات خارجی بلکه به طور ذاتی، برای خود ارزش قائل شویم. پس حس ارزشمندی خود را از درون تقویت کنید نه از خارج.
این بدان معنی است که بر آنچه در زندگیمان اتفاق می افتد کنترل داشته باشیم و یاد بگیریم که ارزش ما توسط چیزهایی که داریم تعیین نمی شود. به این ترتیب ما به توانایی ها، نگرش ها و نقاط قوت درونی خود اعتقاد بیشتری پیدا می کنیم و به راحتی می توانیم از موقعیت های سخت زندگی عبور کنیم.
احساس بی ارزشی از کجا ناشی می شود؟
احساس بی ارزش بودن در میان انسان ها بسیار متداول است و این یکی از دلایل مراجعه ی آنها به روانشناس است. احساس بی ارزش بودن به دلایل مختلفی اتفاق می افتد. اول از همه باید بدانید که هیچ کس با احساس بی ارزش بودن متولد نمی شود و بعبارت دیگر هیچ فردی از بدو تولد، احساس بی کفایتی نمی کند.
عزت نفس پایین، علت ایجاد کننده ی این مشکل است. عزت نفس پایین در طول زندگی فرد حاصل می شود چون همانگونه که در بالا هم اشاره کردیم، همه ی کودکان در بدو تولد یکسان هستند و این غیر ممکن است که نوزادی مدفوع یا ادرار نکند چون احساس می کند لیاقت راحتی را ندارد.
به راحتی می توان گفت که احساس بی ارزشی، از محیط و تعاملات ما حاصل می شود. کودکانی که بطور مداوم مورد تحقیر و آزار قرار می گیرند، این باور در آنها شکل می گیرد که لیاقت چیزهای خوب را ندارند و نمی توانند به جایی برسند.
کودکان و نوجوانانی که بدلیل درک نکردن دروس، نمره های پایینی می گیرند، دایما مورد سرزنش والدین و معلمان قرار می گیرند و این باور در آنها شکل می گیرد که احمق هستند و به این ترتیب عزت نفس شان از بین می رود. بنابراین چنین باوری در آنها شکل می گیرد که به اندازه کافی خوب نیستند و هرگز موفق نخواهند شد. باور چنین دانش آموزانی این است که “من یک احمق هستم و هیچ وقت نمی توانم درس هایم را بفهمم.
اهمیت احساس ارزشمندی
1- خود ارزشمندی باعث می شود که خود واقعی تان باشید
2- به ما کمک می کند تا از توانایی های بالقوه خود استفاده کنیم و آنها را به فعلیت برسانیم
3- به ایجاد روابط سالم کمک می کند
4- موجب رضایتمندی از زندگی می شود
5- احساس ارزشمندی موجب گشودگی نسبت به تجربه می شود
6- عادت های خوبی در خود ایجاد می کنید
3 نشانه اصلی نداشتن حس ارزشمندی
نشانه هایی وجود دارد که می توانید به پایین بودن حس ارزشمندی خود پی ببرید. اگر متوجه شدید که به شخص دیگری اجازه می دهید با شما بد رفتاری کند، در این صورت عزت نفس پایینی دارید. اگر شخصی با شما رفتار ناخوشایندی داشته باشد و به دلیل چنین رفتاری خودتان را توجیه می کنید و فکر می کنید که لیاقت هیچ چیز بهتری را ندارید، پس احساس ارزشمندی کمی دارید.
1- از چالش ها دوری می کنید
دوری از چالش ها با این عقیده که به اندازه ی کافی خوب نیستید، نشانه ی احساس ارزشمندی پایین است. البته منظور ما از چالش ها، چالشی ست که می توانید در آن قدم بردارید و حرفه تان را بهبود ببخشید. به عنوان مثال اگر دانش و تجربه ای ندارید، نمی توانید از خواب بیدار شوید و تصمیم به ساخت موشک بگیرید.
با اینحال اگر به دنبال شغلی که می دانید در آن خوب هستید نمی روید یا فکر می کنید که صلاحیت ارتقاء یافتن ندارید، با احساس بی ارزشی دست و پنجه نرم می کنید.
” من نمی توانم ” بدترین چیزی که می توانید به خود بگویید. اما وقتی ارزش بالایی برای خود قائل باشید، هیچ مانعی در کارتان نمی بینید و به سفر خود ادامه می دهید.
2- از افرادی که باعث می شوند احساس ناکافی بودن کنید، دور می مانید
از افرادی که باعث می شوند احساس عدم کفایت کنید، دور باشید. دوری از این افراد نشاندهنده ی عزت نفس است. گاهی اوقات چنین اجتنابی برای پیشرفت کردن ضروری است.
گاهی اوقات کنار گذاشتن افرادی که باعث احساس بی کفایتی شما می شوند، لازم است. به عنوان مثال از دست دادن شغل باعث دوری از دوستان تان می شود زیرا آنها در مورد شغل شما صحبت خواهند کرد و در اینصورت احساس شایستگی کافی نمی کنید.
گاهی این نوع اجتناب برای ریکاوری و بهبودی شما لازم است. از طرف دیگر می تواند منجر به انزوا شود چون موجب تفکرات منفی و آسیب به حس ارزشمندی می شود.
3- نسبت به انتقاد دیگران حساس هستید
اگر بیش از حد به انتقاد دیگران حساس باشید، چگونه می توانید احساس ارزشمندی کنید؟ داشتن ذهنیت ثابت موجب می شود که احساس ارزشمندی تان کمتر شود چون بسیار آسیب پذیر خواهید شد.
راه های پرورش احساس ارزشمندی در خود
1- خودآگاهی را در خود پرورش دهید
خودآگاهی می تواند به شما کمک کند تا با آموزه های غلطی که در دوران کودکی دریافت کرده اید مقابله کنید و برخی عقاید و تصورات منفی را کنار بگذارید. این کار را می توانید با کمک تمرینات خودآگاهی یا با کمک یک درمانگر انجام دهید.
2- ذهنیت خود را تغییر دهید
ذهنیت ثابت خود را به یک ذهنیت رشد تبدیل کنید تا بتوانید عزت نفس را در درون خود پرورش دهید. افراد دارای ذهنیت ثابت بر این باورند که مهم ترین خصوصیات شخصی آن ها مانند هوش و شخصیت، تا حد زیادی ثابت و غیرقابل تغییر می باشد. اگر این افراد احساس ارزشمندی پایینی داشته باشند، همیشه بر این عقیده خواهند بود که انسان نالایق، زشت و احمقی هستند و این خصوصیات هیچگاه تغییر نمیابند.
اما داشتن یک ذهنیت رشد به شما کمک می کند که یاد بگیرید هیچ چیز ثابت نیست. افرادی که دارای ذهنیت رشد هستند بر این باورند که ویژگی ها و توانایی های اصلی آن ها چیزهایی هستند که می توانند از طریق تلاش بدست آورند. این افراد معتقدند که توانایی های آنها ثابت نیست. اگر فکر می کنید که به اندازه کافی باهوش نیستید که حرفه ی جدیدی یاد بگیرید، ذهنیت رشد به شما می آموزد که می توانید هر آنچه در ذهن خود دارید، یاد بگیرید. به این ترتیب این باور در ذهن شما پرورش میابد که هیچ چیز ثابت نیست و همیشه می توانید شرایط را تغییر دهید.
3- خودتان را بهبود ببخشید
یکی دیگر از راه های تقویت حس ارزشمندی، تلاش برای بهبود خود است. اگر احساس می کنید که لیاقت کار خاصی را ندارید، چرا مهارت های لازم برای به دست آوردن آن کار را یاد نمی گیرید؟ اگر اعتقاد دارید که برای انجام پروژه های خاص، تحصیلات کافی ندارید، چرا آموزش نمی بینید؟
آموزش دیدن فقط مستلزم ادامه تحصیل و مدرک گرفتن نیست، شما می توانید خود را از طریق خودآموزی آموزش دهید. می توانید کتاب های لازم را بخوانید یا بصورت آنلاین و دوره های کارآموزی، مهارت های لازم را کسب کنید.
بسیاری از افراد در زمینه های خاصی تبحر دارند چون مهارت های لازم را از طریق خودآموزی به دست می آورند. این مهارت خودآموخته است. شما باید ابتکار عمل داشته باشید و یاد بگیرید که برای بهتر شدن، به چه چیزی نیاز دارید.
4- از تمام پتانسیل خود استفاده کنید
کار کردن روی چیزهایی که دوست دارید، می تواند احساس ارزشمندی شما را تقویت کند. اگر به دنبال توانایی بالقوه خود نباشید و آنها را شکوفا نکنید، احساس خوبی در مورد خود نخواهید داشت.
شما احساس می کنید که زندگی تان را هدر می دهید و این روحیه و ارزش شما را پایین می آورد. با این حال، وقتی روی توانایی های بالقوه تان کار کنید، احساس خوبی نسبت به خود پیدا خواهید کرد. به این ترتیب شما اعتقاد پیدا می کنید که لایق کارهای خوب هستید و حتی بیشتر تلاش می کنید تا به آنچه می خواهید برسید.
5- هر روز جملات مثبتی در مورد خود تکرار کنید
با تکرار کردن جملات انرژی بخش و مثبت، احساس ارزشمندی در شما تقویت می شود. وقتی اعتماد بنفس تان کم می شود و یا احساس بی ارزشی می کنید، جملات زیر را با خود تکرار کنید:
- من لایق عشق هستم
- من لایق بهترین ها هستم
- من خودم را باور دارم
- می توانم به اهدافم برسم
- من انسان منحصربفردی هستم
- من خودم را دوست دارم
- زندگی ام را دوست دارم
- دیگر آدم سابق نیستم
- آینده ی خوبی برای خودم می سازم
- من یک انسان دوست داشتنی هستم
- می خواهم تجربیات جدیدی کسب کنم
- مهارت های جدیدی که برای پیشرفت کردن نیاز دارم را یاد می گیرم
- من مسئول ساخت زندگی خود هستم
- فقط به چیزهای مثبت فکر می کنم
- می توانم چیزهایی که نمی دانم را یاد بگیرم
- هنوز به جایی که می خواهم نرسیده ام اما به زودی خواهم رسید
6- با انسان های خوب و مناسب رفت و آمد کنید
همانطور که قبلا هم اشاره شد، محیط اطراف ما قادر است احساس ارزشمندی ما را بسازد یا آن را نابود کند. اگر با افرادی رفت و آمد کنید که دایما شما و توانایی هایتان را زیر سوال ببرند، احساس بی ارزشی و ناکافی بودن خواهید کرد.
بهتر است افراد اطراف شما کسانی باشند که واقعیت را بگویند نه اینکه شما را به دروغ تایید کنند. اما یاد بگیرند که آنها را با افرادی که تنها هدف شان پایین آوردن شما است، متمایز کنید.
یک سیستم پشتیبانی داشته باشید. با افرادی رابطه برقرار کنید که ارزش تان را در کلام و رفتارشان به شما یادآوری کنند. شخصی که دوست داشته شود می تواند به موفقیت های زیادی دست یابد زیرا می داند افراد دیگر او را بدون قید و شرط دوست دارند.
7- به طور مداوم خود را ارتقاء بخشید
احساس ارزش چیزی است که از درون می آید. با بهبودی مداوم خود، احساس ارزشمندی تان را بالا ببرید. مهارت های جدید بیاموزید، خود را آموزش دهید و بسازید. روی سلامت جسمی، روحی و روانی خود کار کنید.
محیطی ایجاد کنید که به رشد شما کمک کند. یکی از روشهای متداولی که می توانید به خودسازی مداوم تان کمک کنید، مطالعه و یادگیری چیزهای جدید است.
8- نگرش خود را بهبود ببخشید
گاهی اوقات افکار ما بزرگترین چالش های ما هستند. یک فکر منفی به دیگری منتهی می شود و بدون اینکه خودمان متوجه شویم، در پیچ و خم افکار منفی می چرخیم.
فقط به چیزهای مثبت فکر کنید. اگر افکار خود را تغییر دهید، زندگی تان تغییر خواهد کرد. نگرش شما به افکاری بستگی دارد که دائماً در ذهن تان هستند. شما می توانید خوش بین باشید و تفکر خود را به مثبت اندیشی تبدیل کنید. نگرش شما تعیین می کند که چگونه وقایع اطرافتان را درک کنید.
به جای اینکه اجازه دهید رویدادهای تلخ زندگی، به احساس ارزشمندی شما آسیب برسانند، به خود بگویید که این فقط یک اتفاق بود، اما یک اتفاق بد، نمی تواند کیفیت زندگی من را تحت تاثیر قرار دهد.
شکست شما در یک واقعه به معنای شکست زندگی تان نیست چون هنوز هم چیزهای ارزشمند دیگری در زندگی دارید. شما یاد خواهید گرفت که ذهن خود را روی نکات مثبت متمرکز کنید.
9- یادداشتی برای خود تهیه کنید
می توانید برای یادداشت برداری از افکار و احساسات خود یادداشتی تهیه کنید و در جهت بهبود ارزشمندی تان تلاش کنید. می توانید جملات زیر را بنویسید و هر روز به آنها فکر کنید:
- چه اتفاقات خوبی امروز برای من رخ داد؟
- این اتفاقات چه حسی در من ایجاد کردند؟
- امروز با چه مشکلاتی برخورد کردم؟
- این مشکلات چه حسی در من ایجاد کردند؟
- امروز به چه چیزهایی افتخار کردم؟
- چه چیزهای باعث سرافکندگی من شد؟
- من در چه کاری بهترین هستم؟
- چگونه می توانم از نقاط قوتم برای داشتن زندگی بهتر کمک بگیرم؟
- روابط من در زندگی چگونه است؟
- آیا می توانم روابط فعلی م را تغییر دهم؟
- بهترین موهبت های زندگی من کدامند؟
احساس ارزشمندی در روابط
روابط نقش مهمی در شکل گیری عزت نفس افراد دارد. بسیاری از افراد بدلیل نداشتن احساس ارزشمندی، به روابط غلط و مخربی پایبند می مانند.
اینگونه افراد خود را شایسته ی روابط بهتر نمی دانند. آنها فکر می کنند فرد دیگری (و حتی فرد بهتری) نمی تواند دوستشان داشته باشد. بنابراین روابط فعلی خود را هر چقدر هم که بد و مخرب باشند، حفظ می کنند چون تصور می کنند لیاقت زندگی بهتر را ندارند.
این افراد همه چیز را همانگونه که هست می پذیرند و از ترس ترک شدن، هیچ اعتراضی نمی کنند. زندگی که با ترس و دلهره همراه باشد، نشاندهنده ی احساس بی ارزشی است.
وقتی قدر خود را بدانید، می فهمید که یکی از اعضای ارزشمند رابطه هستید. شما تنها شخصی نیستید که بخاطر داشتن شخص مقابل خوش شانس هستید، بلکه طرف مقابل هم بخاطر داشتن شما، خوش شانس است.
بنابراین هر دوی شما بخاطر داشتن یکدیگر، خوش شانس هستید. داشتن حس ارزشمندی به شما کمک می کند تا استانداردهایی در مورد نحوه ی رفتار دیگران با خودتان تعیین کنید. اگر کسی نسبت به شما بی ادب و بد دهان است، باید در مقابل او بایستید و بگویید “نه نباید اینطور با من صحبت کنید”.
وقتی برای خود ارزش زیادی قائل هستید، لازم نیست که این را با صدای بلند به گوش دیگران برسانید. دیگران از طریق رفتار شما می توانند به این موضوع پی ببرند و ارزش والای شما را همانگونه که هست، حفظ کنند.
افرادی که ارزش بالایی برای خود قائل می شوند، می دانند که شکست در روابط به خاطر بی لیاقتی آنها نیست. یک رابطه زمانی از هم پاشیده می شود که مناسب هر دو طرف نبوده است.
بعبارت دیگر این افراد شکست را بعنوان ضعف شخصی تلقی نمی کنند و آن را بخشی از زندگی خود می دانند.
افرادیکه احساس ارزشمندی می کنند، مرزهای سالم را در روابط خود تعیین می نمایند. آنها خود را مسئول احساسات شان می دانند و انتظار ندارند که افراد دیگر نیازهای آنها را درک کنند و احساس بهتری در آنها ایجاد کنند. یک فرد با عزت نفس، می داند که از زندگی چه می خواهد و چه نمی خواهد.
حس ارزشمندی و خودشیفتگی
آیا احساس ارزشمندی می تواند منجر به خودشیفتگی شود؟ افراد خودشیفته اعتماد به نفس و عزت نفس بسیار بالایی دارند و نسبت به خود و دستاوردهای شان احساس بسیار خوبی دارند. بنابراین مردم نگران این هستند که حس ارزشمندی، عزت نفس و اعتماد به نفس بیش از حد می تواند منجر به خودشیفتگی شود.
احساس ارزشمندی را با خودشیفتگی اشتباه نگیرید. یک فرد با اعتماد به نفس، به خود اعتماد دارد اما به فکر رقابت با دیگران نیست و فکر نمی کند که از دیگران بهتر است.
از طرف دیگر، یک فرد خودشیفته بسیار به خود اهمیت می دهد و معتقد است که در همه ی زمینه ها، از همه بهتر است. او احساس برتری می کند و بطور مداوم خود را با دیگران مقایسه می کند.
شاید تعجب برانگیز باشد اما برخی از افراد خودشیفته عزت نفس پایینی دارند و سعی می کنند با استفاده از مکانیسم های دفاعی و پنهان کردن خود پشت ماسک های دروغین، آن را از دیگران مخفی کنند.
متشکرم…خیلی مفید بود 🙏🙏
بسیارعالی👏👏👏👏
سلام و درود بر شما بنازم واقعا مفید بود
امیدوارم همه همیشه در مسیر پیشرفت باشیم
و باعزت نفس و اعتماد بنفس بالا و در آزادی مالی مکانی و زمانی باشیم.تشکر ویژه از استاد حیدری عزیز